لیست فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 112

 
زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

جود-یهودی-حهود

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن
تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

خِفت-نوعی گره

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی
 

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

 
دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

پا سوخت-پا بد-بد شانس

الانه(همین حالا، هم اکنون)

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

درز گرفته-کوتاه کرده

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

دماغ چاقی-احوال پرسی

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر
دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن
دیر فهم-کند ذهن-کودن
چله-چاق-چرب و چیلی

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

راست شدن-رو به راه شدن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که
بی تفاوت-بی اعتنا

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

 
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند
چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

پاچین-دامن زنانه

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

 

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن
استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

 

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

 

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

رستم در حمام-درشت اندام و پهلوان نما

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

حسرت به دلی-آرزومندی شدید
چس مثقال-بسیار اندک-سبک و کم وزن

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

 

خوردنی-غذا-قابل خوردن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

 

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

چفت کردن-با زنجیر بستن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

حال کردن-لذت بردن

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن
دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن
ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

 
حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

 

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

تپه ماهور-زمین ناهموار

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 
آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

اوضاع احوال-وضع و حال

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

دست تنها-بی یار-تنها

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود
حرف انداختن-در سخن کسی دویدن
ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

بُراق-خشمگین-عصبانی

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن
آشغالی(سپور)

پیه دل باز کردن-تحمل کردن
آن سفر(آن بار، آن دفعه)
آی زرشک-آی زکی

 

بغداد آباد-شکم سیر

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

چروکیدن-چین دار شدن

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

با خدا-خداشناس-مومن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

 
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

 

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

 

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

 

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

 

بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

خایه-بیضه-جرات

 
پینکی رفتن-چرت زدن

خبر چین-سخن چین-جاسوس

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

 

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

 

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

چشم کسی آب خوردن-امیدوار بودن-احتمال دادن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

 

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره
آقبانو(نوعی پارچه‌ی نخی نازک)

چِککی-فوری-به سرعت

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن
خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن
به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

خش افتادن-خراش افتادن

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

پات-بی آبرو-بی تربیت

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی
خبرکش-سخن چین

چش-چشم

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند
چنگک-قلاب آهنی نوک تیز
 

خوش پوش-شیک پوش-آن که همواره لباس تمیز و برازنده می پوشد

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

 
چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

آتش بی‌باد(ظلم، می)

 
آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)
رو انداز-لحاف

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

بادپا-تند رو-تیز تک

خراشه-تراشه-خرده ی چوب

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

پلاس-اثاث مختصر منزل

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود
زدن بر سر کسی-به کسی ستم روا داشتن-کسی را تحقیر کردن

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

در دست-آماده-حاضر

در دار-دارای سرپوش

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

زیر دست-تابع-فرمان بردار

خش و خش-نگا. خش خش

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس
 

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب
 

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

تر دماغ-سرحال-شنگول

خونین و مالین-زخمی-خونی شده
چوب خوردن-تنبیه شدن

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

 

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

آب خنک خوردن-به زندان افتادن
پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

 

 

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

 

 

به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن
چاچول باز-حقه باز-شیاد

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن
خندق بلا-شکم
روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

 

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

زیر شلواری-زیر جامه

خدا برکت-خدا بیش ترش کند
ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن
 

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

 
 

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن
دور و بر-اطراف-پیرامون

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)
بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

باجی-خواهر-زن ناشناس

رشوه گرفتن-رشوه خواری

امن و امان(بدون بیم و هراس)
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

خش افتادن-خراش افتادن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خیار چنبر-نوعی خیار

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

آشغالی(سپور)

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

 
بد قدم-نامبارک-بد شگون
اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)