معین ناشی می شود . مزیت در سطح سازمانی بر ویژگی های جمعی افراد یا دارایی های معین ناشی می شود . مزیت در سطح سازمانی بر ویژگی های جمعی افراد یا کل سازمان استوار است . چنین مزیتی کمتر قابل انتقال و تقلید است ، مانند فرهنگ سازمانی برتر . مزیت مجازی را باید در خارج از مرزهای سازمانی و در شبکه ها ، روابط و دیگر موجودیت های که سازمان به آن دسترسی دارد ، جستجو کرد ( علوی و صنایعی،1386،ص4 ).
د ) اثر مزیت رقابتی : اثر مزیت رقابتی می تواند مطلق یا نسبی ، مستقیم یا غیر مستقیم باشد . اگر شرکتی مزیتی دارد که از طرف رقبا غیر قابل نفوذ ( دست نیافتنی ) می نماید . ، آنگاه می توان گفت شرکت دارای مزیت مطلق است . اگر شرکت دارای برتری های جزیی باشد ، می توان گفت مزیت آن نسبی است . مزیت مستقیم در ایجاد ارزش برای مشتریان نقش مستقیم دارد ، در حالی که مزیت غیر مستقیم ، سهم و نقش مستقیم ندارد . مزیت غیر مستقیم نوعاً از فعالیت های حمایتی سازمان نشات می گیرد و ملموس نیست .
ه ) علت مزیت رقابتی : علت مزیت رقابتی می تواند غیرعمدی یا استراتژیک باشد . علت غیر عمدی به تغییرات محیطی یا شانس گفته می شود که منشاء مزیت قرار می گیرد ، در حالی که علل استراتژیک به تدوین و اجرای عمده استراتژی به منظور کسب برتری اشاره دارند .
و ) دوام مزیت رقابتی : دوام یا حیطه زمانی مزیت رقابتی به طول زمانی اشاره دارد که انتظار می رود مزیت ، پایدار بماند . یک مزیت ، موقتی است در صورتی که دوام آن کوتاه مدت باشد . در حالی که ایستادگی یک مزیت در مقابل تقلید و تهدید دلالت بر پایداری آن دارد . ضروری است دوام مزیت رقابتی را بر حسب کوتاه مدت ( کمتر از یک سال ) ، میان مدت ( از یک سال تا سه سال ) و بلند مدت ( بیش از سه سال ) براورد کنیم . در بعضی زمینه ها مزیت کوتاه مدت ممکن است بر حسب دقیقه ها ، ساعت ها ، روزها ، ماه ها یا فصل ها اندازه گیری شود . در برخی دیگر ، مزیت بلند مدت ممکن است در قالب دهه ها بیان شود .
ز ) آسیب پذیری مزیت رقابتی : آسیب پذیری یک مزیت ، عبارتست از درجه احتمال اینکه مزیت رقابتی مورد حمله قرار گیرد . مزیت رقابتی ، زمانی آسیب پذیر خواهد بود که اولاً محیط رقابتی بسیار تغییر پذیر باشد ، ثانیاً رقبا به طور مستقیم رای کاهش اهمیت مزیت رقابتی تلاش نمایند . بنابراین ، هر مزیت رقابتی تا حدودی در معرض تهدید و حمله است .
ن ) ارزش مزیت رقابتی : ارزش یک مزیت نشانگر آن است که تا چه حد ، داشتن آن ارزش دارد . چنین ارزشی ممکن است از طریق مقیاس های مختلفی نظیر درآمد ، صرفه جویی در هزینه ، سود ، بازگشت سرمایه ، بهبود کیفیت ، سهم بازار ، واحدهای به فروش رفته و مانند این ها تعیین شود ( علوی و صنایعی،1386،ص4 ).
2-3-12 ) خاستگاه مزیت رقابتی
با توجه به نظریه های مزیت رقابتی می توان محدوده قرار گرفتن و خاستگاه های مزیت رقابتی را در چهار قلمرو زیر تبیین کرد ( حاجی پورومومنی،1388،ص12 ) :
2-3-12-1 ) مزیت رقابتی قلمرو نیروی انسانی
اهمیت و جایگاه منحصر به فرد نیروی انسانی در موقعیت رقابتی هر سازمان ، هر صاحب نظری را بر آن می دارد که در مقوله مزیت رقابتی به نیروی انسانی به عنوان با ارزش ترین سرمایه سازمانی به صورت مستقل نگاه کند . دلیل این امر ، نیاز به تغییر و تحول در سازمانها و نقش نیروی انسانی برای توانمندسازی سازمان با هدف سازگاری بیشتر با الزمات جدید محیطی به دلایل زیر است :
فشارهایی که از ناحیه رقابت جهانی بر سازمان ها وارد می شود آنها را وادار به تغییر و دگرگونی نظام یافته و مستمر می کند . ضمن اینکه الزامات وارده از طرف فناوری های جدید و نیز تغییر ذهنیت و علایق مشتریان همگی به این معناست که دیگر ، روش های موفق دیروز نمی تواند تضمین کننده موفقیت فردا باشد .
مشتریان دامنه توقعات خود را در مورد کیفیت ، قیمت ، خدمات و پاسخگویی ، وسیع تر کرده اند و تجربه نشان می دهد که اگر سازمان از عهده برآوردن این انتظارات برنیاید مشتریان به سمت سازمان های رقیب خواهند رفت .
با توجه به اینکه سازمان ها به عنوان بنگاه های اقتصادی همواره دو هدف بقا و کسب سود را تعقیب می کنند ، لزوماً می بایستی به نحوی عمل کنند که ضمن تداوم حیات ، از حیث اقتصادی نیز سودآوری باقی بمانند و این مستلزم اثربخشی و کارایی در سازمان است .
نیروی انسانی معاصر نسبت به گذشته تفاوت ها زیادی کرده است . از یک سو نیروی کار جدید ظرفیت و استعداد فوق العاده ای برای رشد و توسعه دارند و از سوی دیگر نیز ، به اعتماد آفرینی بیشتر از سوی سازمان نیاز دارند .
بنابراین ، مدیران باید از نقش اهمیت نیروی انسانی در خلق وضعیت رقابتی پایدار عاقل نباشند و استفاده از مدیریت نوین ، قابلیت های مزیت رقابتی نیروی انسانی را شناخته و به صورت نظام یافته و در محیطی انگیزشی جهت خلق موقعیت رقابتی به کار گیرد .
2-3-12-2 ) مزیت رقابتی قلمرو سازمانی
این نوع مزیت رقابتی بر اساس منابع ، قابلیت ها و ویژگی های است که حاصل تجارب تاریخی گذشته و حال سازمان بوده و کل سازمان در آن سهیم هستند . مزیت رقابتی سطح سازمانی دو نوع است : مزیت رقابتی بر اساس منابعی که می تواند مشهود و نامشهود باشد و مزیت رقابتی بر اساس قابلیت ها و ویژگی ها که معمولاً نامشهود است . چنین مزیتی از نظر اجتماعی پیچیده و از نظر تقلید مشکل و از حیث تحرک و
قابلیت نقل وانتقال ، کم تحرک است . این نوع مزیت را می توان در فرایندها ، ساختار ، سیستم ها ، فرهنگ سازمانی ، دانش فنی ، دانش بازاریابی ، استراتژی های سازمان ، نظام های هماهنگی و انگیزشی سازمان جستجو کرد . در این راستا و با هدف ارائه تصویری روشن تر از منابع و قابلیت های سازمان ، به نظر می رسد که تقسیم بندی منابع لازم باشد .
در این رابطه می توان منابع را به چهار طبقه کلی منابع اساسی ، منابع پیرامونی ، منابع رقابتی و منابع استراتژیک تقسیم کرد که عبارتند از :
1.منابع اساسی: این منابع برای سازمان ضروری بوده و سازمان بدون آن نمی تواند عملیاتی داشته باشد . به بیان دیگر ، هر سازمانی ، فلسفه وجودی دارد که بدون وجود منابع مناسب و ضروری برای آن ، امکان تحقق فلسفه وجودی و تحقق اهداف سازمانی میسر نخواهد بود .
2.منبع پیرامونی: این منابع اساسی و ضروری نیستند و به راحتی نیز قابل استخدام ، خرید یا اکتساب هستند . از این نوع منابع در اکثر سازمان ها که فاقد مدیریت کارامد است می توان در قلب نیروی انسانی مازاد ، تجهیزات غیرضرورری ، فرایندهای زائد ، سیستم های عریض و طویل ، سطوح زیاد مدیریتی و … مشاهده کرد . این نوع منابع به جای کمک به مزیت رقابتی سازمان موجبات ناکارآمدی آن را رفاهم می آورند .
3.منابع رقابتی: منبع رضه فراورده های با ارزش رقابتی در محیط بازار می کند . تقاضا، کمیابی ، ارتباط و تناسب را می توان حاز جمله عواملی دانست که باعث رقابتی شدن این مجنابع می شوند . از مثال های منابع رقابتی می توان به فناوری های ویژه و منحصر به فرد ، یادگیری و منابع دانشی سازمان ، حق الامتیاز و حق الثبت ، شهرت و نام تجاری اشاره کرد .
4.منابع استراتژیک: منابع استراتژیک شامل آن دسته از منابعی منحصر به فرد سازمان است که باعث تمایز و تفاوت در عملکرد سازمان با رقبایش شده و از حیث عملکرد بازار ، فاصله دست نیافتنی برای سازمان ایجاد می کند که به وسیله اقدامات رقابتی ، به راحتی نمی توانند به آن برسند یا آن را پر کنند . البته تقسیم بندی بین منابع استراتژیک و منابع رقابتی دقیق نیست . با این حال می توان گفت که منابع استراتژیک اشاره به آن دسته از منابع دارد که سازمان را قادر می سازد در محیط رقابتی بازی را تا انتها ادامه دهد . شکل (2-2-6 ) بیانگر منابع مزیت های رقابتی در قلمرو سازمانی به ترتیب اهمیت آن ها می باشد.
شکل 2-13) منابع مزیت های رقابتی در قلمرو سازمانی ( حاجی پورومومنی،1388،ص12 )
2-3-12-3) ارضای مشتریان از بعد رقابتی
ارضاء مشتریان منجر به پا بر جا ماندن و وفادار ماندن آنها می شود و طبق مطالعات اخیر ، این امر بر سودآوری بلند مدت بسیار موثر است . مشتریان وفادار هم پول بیشتری خرج می کنند و هم مشتریان جدید به شرکت معرفی می کنند و هم کم هزینه تر هستند . شایان ذکر است که جذب یک مشتری جدید تقریبا” شش برابر حفظ یک مشتری قدیمی هزینه دارد . طبق بررسی های انجام شده در ایالات متحده بر روی نه صنعت مختلف ، شرکتها تنها با 5 درصد هزینه بیشتر برای حفظ مشتریان قدیمی می توانند سود خود را 25 تا 85 درصد افزایش دهند (Wood &Pitts,1992,p53).بنابراین دانستن عوامل موثر در حفظ مشتریان از اهمیت زیادی برخوردار است .
2-3-13)سازمانهای با خاصیت پاسخگوئی سریع (FRO)
به شرکتهائی که قابلیت رقابت در تمامی شش بعد رقابتی (هزینه ، کیفیت ، قابلیت اطمینان ، انعطاف پذیری، زمان و خدمات) را دارند اطلاق میگردد.چنین سازمانهایی جهت پاسخگوئی به نیازهای مشتریان در بازارهای مصرف ، قابلیت به کار گیری ترکیب های مختلف از این ابعاد را دارا هستند .
1.قیمت فروش / هزینه محصول: قیمت تابعی از هزینه محصول است . در گذشته به منظور تعیین قینت فروش محصول غالبا” درصد خاصی به هزینه واحد محصول اضافه می کردند .
هزینه + سود مطلوب= قیمت فروش
پر واضح است که برای حفظ حاشیه سود ، با افزایش هزینه ها ، به طور خودکار بر قیمت فروش نیز افزوده میشود . بنابراین مشتریان چنین شرکتهائی هم انتظار افزایش سالیانه قیمت را داشتند و هم این امر را به عنوان یک واقعیت پذیرفته بودند . امروزه بسیاری از شرکتها به جای بازار فروشنده ، در بازار خریدار عمل می کنند . در این بازار ، مشتریان آگاهتر بوده و رقابت بسیار شدیدتر است . البته این بدان معنا نیست که هر کدام تنها بابت ارزانترین اقلام پول می پردازند ، بلکه آنها کالاهائی را می خرند که در ازاء پول پرداخت شده بیشترین ارزش را داشته باشند . بنابراین چالشی که شرکت با آن روبرو می شود عبارتست از فراهم آوردن بهترین ارزش با اطمینان از اینکه کلیه هزینه ها کمتر از قیمتهای دیکته شده توسط بازار است .
قیمت دیکته شده توسط بازار – هزینه =سود
از سوی دیگر خریداران علاوه بر قیمت خرید یک محصول ، به هزینه های آتی مالکیت آن محصول نیز اهمیت می دهند . بنابراین اکثر قیمت ها بازار گرا هستند و مشتریان نیز نسبت به قیمت حساس می باشند . بنابراین قیمتها باید به شدت کنترل شوند .
2.کیفیت
کیفیت دارای بیش از یک بعد است و اهمیت هر بعد متناسب با نوع محصول متغیر است . ابعاد کیفیت از دو فاکتور تشکیل می شوند که عبارتند از : فاکتورهای ملموس و فاکتورهای ناملموس.
ابعاد کیفیت از نظر فاکتورهای ملموس :
عملکرد : منظور عملکرد اصلی محصولات است .
خصوصیات : خصوصیاتی که مرتبط با عملکرد اساسی محصول هستند.
قابلیت اطمینان : احتمال وجود عیب در محصول یا بد عمل کردن آن در یک دوره زمانی مشخص .
تطابق : درجه ای که محصول با مشخصاتش مطابقت دارد.
طول عمر : بازه عمر اقتصادی محصول.
ابعاد کیفیت از نظر فاکتورهای نا ملموس :
زیبائی گرائی : ظاهر محصول یا احساس خریدار نسبت به داشتن محصول .
همدلی : قابلیت تامین کننده در درک و ارضاء نیازهای انسانی مشتری .
حرفه ای بودن : قابلیت تامین کننده در تدارک محصول و خدمات پشتیبانی مادام العمر .
بنابراین مشتریان همیشه خواهان محصولات با کیفیت هستند.
3.قابلیت اطمینان
از آنجائی که مشتریان می خواهند آسوده خاطر باشند ، از شرکتهای غیر قابل اعتماد گریزانند و خواستار تولید کنندگان قابل اعتماد هستند . قابلیت اعتماد به معنای قابلیت یک سازمان در پای بندی به تعهداتش است . توجه به قابلیت اطمینان برای همه شرکتها الزامی است . از جمله ابعاد قابلیت اطمینان می توان به تحویل به موقع ، احترام و تعهدات قانونی و اخلاقی نسبت به مشتریان و تامین کنندگان اشاره نمود .
4.انعطاف پذیری
انعطاف پذیری عبارتست از قابلیت پاسخگوئی یا تطبیق با شرایط جدید . معنای انعطاف پذیری نیز مثل کیفیت متفاوت است . نمودار 2 حاوی 10 گونه مختلف انعطاف پذیری می باشد . این گونه های متداخل انعطاف پذیری را می توان در سه گروه بزرگتر دسته بندی کر د که عبارتند از : انعطاف پذیری محصول ، انعطاف پذیری فرایند و انعطاف پذیری زیربنائی .
– انعطاف پذیری محصول
به معنای قابلیت شرکت در ارائه محصولات جدید و تغییر سریع محصولات موجود به منظور تامین نیازهای بازار متغیر امروزی می باشد.
-انعطاف پذیری فرایند
به معنای قابلیت شرکت در ارائه تولید محصولات متعدد و تغییر سریع و آسان از یک محصول به محصول دیگر ، تولید محصولات جدید یا تجدید نظر شده و سروکار داشتن با گستره وسیع مواد اولیه متعدد می باشد.
– انعطاف پذیری زیر بنائی
– به معنای قابلیت شرکت در سازگاری خود و ساختار سازمانی با تغییرات است.
از آنجائیکه احتیاجات و ارجحیت های مشتریان همواره رو به تکامل هستند در شرکتی که بخواهد به سرعت به تغییرات بازار پاسخ گوید ، انعطاف پذیری بسیار مهم خواهد بود.
نمودار 2-14 ) انواع انعطاف پذیری ، نوری و رادفورد ، 1381 ، ص 121 .
5.زمان
زمان بصورت استراتژیک پول است ، مشتریان از یک سو خواهان محصولات به روز و از سوی دیگر خواهان دریافت سریع آنها هستند . شرکتهائی که می توانند طراحی ، تولید و توزیع محصولات خود را با سرعت بیشتر نسبت به رقبا انجام دهند هزینه های تحقیق و توسعه و تولید کمتری را متحمل می شوند . بدین ترتیب چنین شرکتهائی در شرایط یکسان ، سهم بازار بیشتری زا به دست می آورند .در نتیجه زمان برای مشتریان ارزش دارد و محصولات باید به سرعت طراحی ، تولید و تحویل داده شوند .
6.خدمات
خدمات دیگر یک خاصیت جانبی نبوده و یک خاصیت تکمیلی محصول می باشد . امروزه منظور از ارائه خدمات ، تعهد نسبت به مشتریان به عنوان عنصری صنعتی ، کمک به مشتریان در راه اندازی محصولات و ارائه پشتیبانی های پس از فروش است . نتایج بررسی های اخیر حاکی از آن است که خدمات به نحو قابل ملاحظه ای با سهم بازار ارتباط مستقیم دارد .
به طور خلاصه بررسی های حاصل از رفتار خریداران را می توان به شش بعد رقابتی تفکیک نمود : هزینه ، کیفیت ، قابلیت اطمینان ، انعطاف پذیری ، زمان و خدمات (نوری و رادفورد ، 1381، ص ص 121-124).
پیشینه تحقیق
2-4 ) سابقه تحقیقات مشابه
1.موضوع : اثر پیکربندی زنجیره تامین جهانی در بهبود عملکرد سازمانی از طریق برنامه های بهبود زنجیره تامین .
نویسنده : کانیوتو و همکاران – 2013 .
این مقاله به بررسی اثر پیکربندی مدیریت زنجیره تامین جهانی در بهبود عملکرد سازمانی از طریق ایجاد برنامه های بهبود در