سابقه کاربرد واژه شبکه اجتماعی:
جی ای بارنز[1] برای نخستین بار از اصطلاح «شبکه اجتماعی» برای مشخص کردن الگوهایی از رشتهها استفاده کرد که مفاهیم را مشخص میکنند و به صورت رایج توسط عموم و دانشمندان علوم اجتماعی به کار می رود. او از واژه شبکه اجتماعی برای بررسی پیوند های اجتماعی در روستایی در نروژ استفاده کرد و در این مطالعات به این نتیجه رسید که همه زندگی های اجتماعی ممکن است به منزله مجموعه ای از نقاط دیده شوند که برخی از آنها با خط هایی به هم متصل اند و یک شبکه کلی از روابط را می سازند. او این واژه را به گونه ای نظام وار برای نشان دادن الگوهایی از پیوندها، با گنجاندن مفاهیمی که عموم مردم به صورت سنتی به کار میبردند مانند قبیله و خانواده و مفاهیم جامعه شناسان مانند: جنسیت و قومیت استفاده کرد. چنانکه گذشت، پایگاه های شبکه های اجتماعی نیز از گونه های دیگر شبکه های اجتماعی اند که با پیدایش فناوری های ارتباطی جدید رواج یافت که در آن موجودات انسانی در یک تعامل چند سویه، علاقه مندی ها و فعالیت های خود را به اشتراک می گذرند، یا علاقه مند به جستجوی علاقه مندی های و فعالیت های دیگران هستند. گفتنی است که سابقه این گونه ارتباط بین انسان ها محدود به پیدایش و رواج اینترنت و رهیافت های وب 2 نیست بلکه در سال های پیش از آن نیز چنین تعاملاتی بین انسان ها وجود داشت(نجفلو، 1391: 4).
2-2-12- دوره پیش از اینترنت (دوران طفولیت پایگاه های شبکه های اجتماعی):
شاید بتوان گفت ایجاد فضایی برای تعامل انسان ها به شکل برخط برای نخستین بار در BBS ها یا نظام های تابلوی اعلانات، صورت گرفت. اولین بار در سال 1973 بود که نظام های تابلوی اعلانات، رایانه ای شدند و در شهر برکلی ایالت کالیفرنیا از پایانه های سخت افزاری (سیستم تایم شیرینگ) مستقر در شهر سانفرانسیسکو برای تبادل اطلاعات استفاده کردند. نخستین Dial-up عمومی برای این نظام ها را شخصی به نام وارد کریستین سن توسعه داد که در آن از طریق خطوط تلفن و یک مودم استفاده می شد. پس از عمومی شدن استفاده از اینترنت، خدمات شبکه فیدونت که تام جنینگ[2] آن را تأسیس کرده بود، نظام های تابلوی اعلانات را به اینترنت مرتبط کردند. کاربران به وسیله آن نظام ها می توانستند از طریق یک سیستم مرکزی با یکدیگر مرتبط باشند، فایل ها یا بازی هایی دانلود کنند، یا مطالب و پیام هایی به یکدیگر ارسال کنند. در واقع، نظامهای تابلوی اعلانات، با گذر زمان به نرم افزاری برای اجرا در رایانه بدل گشته است که به کاربران اجازه اتصال و ورود به سیستم را با استفاده از یک ترمینال پرگرام میدهد. کاربران به محض ورود می توانند اعمالی نظیر: آپلود و دانلود نرم افزار و اطلاعات، خواندن اخبار و اطلاعات و رد و بدل کردن پیام از طریق رایانامه یا تابلوی پیام ها با دیگر کاربران را انجام دهدCompuServe نیز از اولین گام ها برای تحقق شبکه های اجتماعی به شمار می رود که در سال 1970 با رویکردی تجاری شکل گرفت؛ اما در سال 1980 به یک قلمرو عمومی بدل شد. CompuServe اعضای خود را به اشتراک فایل ها و دسترسی به اخبار و وقایع مجاز می کرد. حتی افزون بر ارسال پیام به دوست از طریق یک فناوری نوظهور (شاید ایمیل)، میتوان هر یک از هزاران بحث انجمن (Forum) را به هزاران بحث اعضای دیگر در هر موضوع مهم آن روز متصل کند. این انجمن به شکل عجیب محبوب شد و راه را برای رسیدن به انجمن های امروزی هموار کرد. با وجود اینکه شبکه های اجتماعی BBS و CompuServe گام های مؤثری برای شکل گیری شبکه های اجتماعی شمرده می شوند اما پیشرو واقعی شبکه های اجتماعی امروزی را بایدAOL (14) بدانیم و در واقع، بذر چنین پایگاه هایی بود که در سال 1983 از سوی بیل فون میستر شکل گرفت.AOL ، شرکت خدمات اینترنت سراسری و رسانه ای امریکا است، و برای بسیاری اینترنت پیش از اینترنت به شمار می رفت. جوامع مجازی که اعضای این شبکه ایجاد کرده بودند، خدمتی بسیار جدید بود و ویژگیهای به کار رفته در آن، سرلوحه ای برای شبکه های اجتماعی شد که بعدها شکل گرفت(امانوئل سی،1385: 23-22)
[1]- GE Barnes