متون ادب فارسی

1-2- ضرورت تحقیق
نشان دادن ارزش‌های هنری و اخلاقی حاصل از مضمون پردازی و معنی آفرینی شاعران عارف مشرب با اشاره به شخصیت و سرگذشت حاتم اصم.
1-3- هدف تحقیق
بررسی تأثیر یا عدم تأثیر هنری ، ادبی و بلاغی حاتم اصم در متون ادب فارسی اعم از شعر و نظم یا نثر و هم چنین به دست آوردن شرح حالی نسبتاً روشن و صحیح از وی که تاحد امکان جزئیات زندگی، احوال و اقوال وی را بیان کند و مارا در شناخت صحیح این عارف نامی یاری دهد .
1-4-پیشینه تحقیق
درباره‌ی حاتم عموماً درکتب قدیمی اهل تصوف و عرفان فصول یا سطوری یافت می‌شود که گاه نیز با مطالبی بی‌اساس یا حداقل غیر قابل اثبات در هم آمیخته و در کتاب‌های تذکره مانند امروزی و واژه‌نامه‌ها ، فرهنگ‌ها و دایره‌المعارف‌ها نیز بیش‌تر توضیحاتی مختصر و ناقص آمده است که لزوم یک تحقیق نسبتاً همه جانبه و فراگیر درباره‌ی وی را گوش زد می‌نماید .
1-5-روش کار و تحقیق
در این پایان‌نامه پس از معرفی و شرح کلّی تصوف اسلامی و ارائه درآمدی برای آشنایی با حاتم اصم از بین اهم متون نثر و نظم (عموماً نثر) مطالب مفید درباره‌ی حاتم استخراج، نقل و بررسی شده است به این صورت که ابتدا از هر منبع عین مطلب نقل و بعد بخشی به عنوان توضیح و بررسی به آن اضافه گردیده است و یک ارزیابی کلّی نیز از حضور حاتم در آن اثر شده است . در فصل بعدی برای تکمیل بحث توضیحات چند فرهنگ، دایره المعارف و واژه نامه‌ی معروف افزوده گردیده و سپس در پایان مطالب جمع‌بندی شده و تا حد امکان سعی شده است سره از ناسره جدا گردد و مطالب مستند و مکرّر مورد تائید و تأکید و مطالب سست یا غیر مستند مورد شک قرار گیرد .
فصل دوم : در آمدی بر پیدایش تصوف اسلامی
2-1- تصوف یا عرفان در نزد مسلمین و منشاء آن
((تصوف یا عرفان در نزد مسلمین عبارت است از طریقه‌ی مخلوطی از فلسفه و مذهب که به عقیده ی پیروان آن، راه وصول به حق منحصر بدان است و این وصول به کمال و حق متوقف است برسیر وتفکّرو مشاهداتی که موّدی به وجد و حال و ذوق می شود و در نتیجه به نحو اسرارآمیزی انسان را به خدا متصّل می سازد. 1))
درباره‌ی منشاء تصوف عقاید مختلف و متفاوتی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از این موارد:
((گروهی آن را عکس‌العمل فکر آریایی ایرانی در مقابل اسلام عربی دانسته‌اند که پس از شکست ایرانیان در مقابل اعراب شکل گرفت، البته این عکس العمل غیرعمدی و ناخود آگاه
بوده است و به سبب کشمکش فکری میان ایرانیان و اعراب پدید آمده و هدف آن ترسیم کمال مطلوب روحانی ای غیر مشترک با اعراب بوده است .
گروهی آن را زاییده‌ی افکار هندی دانسته‌اند که سبب آن شباهت نامی است که بعضی از فرق هندی و تصوف اسلامی با یکدیگر دارند .
برخی تصوف را ناشی از افکار فلسفی به ویژه فلسفه ی نو افلاطونی دانسته اند
زیرا فلسفه ی اشراق و تصوف شباهت های بسیاری دارد.
بعضی پیدایش تصوف را در ممالک اسلامی و به صورت مستقل دانسته‌اند و شباهت بین آن وسایر عقاید و فرق را دلیلی قطعی ندانسته‌اند .
دسته‌ای تصوف را سرچشمه گرفته از مسیحّیت و رهبانیّت دانسته‌اند .
گروهی دیگر منبع تصوف را افکار بودایی قلمداد کرده‌اند .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ