دسترسی متن کامل – بررسی تطبیقی مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم با مفهوم انتقال در اندیشه هارولد …

آگاهى و دانش الهى ابراهیم (ع)، مبنا و مجوّز او براى دعوت‏:
«یا أَبَتِ إِنِّی قَدْ جاءَنِی مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ یَأْتِکَ فَاتَّبِعْنِی أَهْدِکَ صِراطاً سَوِیًّا» (مریم/ ۴۳)
ترجمه: اى پدر! علمى براى من آمده که براى تو نیامده مرا پیروى کن تا تو را به راهى راست هدایت کنم.
آگاهى و دانش الهى ابراهیم (ع)، مبنا و مجوّز او براى دعوت آزر به پیروى از خود می باشد یعنی ابراهیم (ع)، پیش از مناظره‏اش با آزر، موحدى هدایت یافته و آگاه بود و راهنمایى‏ها و هدایت‏هاى او همراه با لطف و مهربانى بوده است و خویشاوندى او موجب ترک تبلیغ دین و توحید و مبارزه با شرک نشد.^[۲۰۵]
برانگیختن عقل و وجدان مردم به داورى، روش ابراهیم (ع) در ارشاد و تبلیغ‏:
«یا أَبَتِ لاتَعْبُدِ الشَّیْطانَ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلرَّحْمنِ عَصِیًّا… فَتَکُونَ لِلشَّیْطانِ وَلِیًّا»: (مریم/ ۴۴ و ۴۵)
ترجمه: اى پدر! بندگى شیطان مکن که شیطان عاصى درگاه خداى رحمان است. اى پدر! من بیم آن دارم که از خداى رحمان عذابى به تو رسد و دوستدار شیطان شوى.
ابراهیم (ع)، آزر را از اطاعت شیطان برحذر داشت که اطاعت از شیطان، در حقیقت پرستش او است یعنی در دیدگاه ابراهیم (ع)، بت‏پرستى در حقیقت خضوع و انقیاد در برابر شیطان و نوعى پرستش او است و شیطان، سردمدار دعوت مردم به شرک و بت‏پرستى است.^[۲۰۶]
ابراهیم (ع) با وعده استغفار به آزر، سعى در متمایل ساختن او به توحید و درمان سرسختى او داشت:
«قالَ سَلامٌ عَلَیْکَ سَأَسْتَغْفِرُ لَکَ رَبِّی إِنَّهُ کانَ بِی حَفِیًّا» (مریم/ ۴۷)
ترجمه: ابراهیم گفت: سلام بر تو باد. براى تو از پروردگارم آمرزش خواهم خواست که او به من مهربان است.
ابراهیم (ع) با برخوردى عاطفى و مؤدبانه در مقام ارشاد و تبلیغ، در اندرز خود به آزر، عذاب سخت الهى را در کمین پرستشگران بت‏ها خواند و به او هشدار داد که پرستش بت‏ها و اطاعت شیطان، موجب گرفتارى به عذاب الهى است.^[۲۰۷]
ابراهیم (ع) فرستاده خداوند براى دعوت قومش به عبادت خدا و رعایت تقوا بود:
«وَ إِبْراهِیمَ إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (عنکبوت/ ۱۶)
ترجمه: و بیاد آور ابراهیم را که به قوم خود گفت خدا را بپرستید و از او بترسید که این براى شما اگر بدانید بهتر است.
دعوت به یکتاپرستى و رعایت تقوا، از اصول تعالیم ابراهیم (ع) بود و از شیوه‏هاى تبلیغى ایشان توجّه دادن مردم به بازگشت خیر و منفعت اعمال دینى به خودشان بود.^[۲۰۸]
ابراهیم (ع) براى بیدارى قوم خویش، بت‏ها را به حقارت و پستى یاد مى کرده است:
«إِنَّما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً وَ تَخْلُقُونَ إِفْکاً…» (عنکبوت/ ۱۷)
ترجمه: شما به جاى خدا بتهایى مى‏پرستید و تهمت ها مى‏تراشید با اینکه آنچه به جاى خدا مى‏پرستید.
قوم ابراهیم (ع) براى پرستش، بت‏هاى متعددى داشتند و ابراهیم (ع) براى بیدارى قوم خویش، بت‏ها را به حقارت و پستى یاد مى کرده و ناتوانى بت‏ها را تبیین مى‏کرده است. بنابراین در این آیه فرموده است: شما به جاى خدا نمى‏پرستید مگر بتهایى را و از خود دروغى را مى‏تراشید و آنها را آلهه و معبود مى‏نامید و همین تراشیده‏هاى خود را مى‏پرستید، درست است که در این میان اله و معبودى هست که باید او را بپرستید، ولیکن آن خدا است نه بت‏ها.^[۲۰۹]
دعوت ابراهیم (ع) از قوم‏اش به پرستش خداوند پس از نهى آنان از بت‏پرستى‏:
«إِنَّ الَّذِینَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا یَمْلِکُونَ لَکُمْ رِزْقاً» (عنکبوت/ ۱۷)
ترجمه: با اینکه آنچه به جاى خدا مى‏پرستید هیچ رزقى را براى شما مالک نیستند.
چون قوم ابراهیم (ع)، نیازهاى مادى‏شان را از بت‏ها، طلب مى‏کردند، حضرت ابراهیم (ع) به آنها توصیه می کند که از پیشگاه خداوند، درخواست روزى کنند، و از قوم‏اش به پرستش خداوند پس از نهى آنان از بت‏پرستى‏ دعوت می کرد.^[۲۱۰]
دعوت ابراهیم (ع) از قومش به سپاسگزارى به درگاه خداوند:
«فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْکُرُوا لَهُ» (عنکبوت/ ۱۷)
ترجمه: پس رزق را از نزد خدا بطلبید و او را عبادت نموده و شکرش به جا آورید که به سویش بازمى‏گردید.
حضرت ابراهیم (ع) از قوم‏اش به سپاسگزارى به درگاه خداوند دعوت می کند و اینکه شایسته بودن خداوند براى عبادت، به خاطر مالک و منشأ روزى بودن‏اش است.^[۲۱۱]
دعوت حضرت موسى (ع)
تأکید موسى (ع) در برابر فرعون، بر یگانگى خالق و ربّ جهان‏:
«قالَ فَمَنْ رَبُّکُما یا مُوسى‏، قالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطى‏ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏» (طه/ ۴۹ و ۵۰)
ترجمه: (فرعون) گفت: اى موسى؟ پروردگار شما کیست؟ گفت: پروردگار ما همان است که خلقت هر چیزى را به آن داد و سپس هدایتش کرد.
موسى و هارون (ع) با ابلاغ پیام‏هاى وحى الهى به فرعون، مأموریت خویش را به انجام رساندند و فرعون با گوش فرادادن به سخنان موسى و هارون (ع)، اجازه داد آنان پیام الهى خویش را به او برسانند. فرعون با اظهار بى‏اطلاعى از پروردگار موسى و هارون، رکن اصلى پیام‏هاى آنان را زیر سؤال برد و موسى (ع) در پاسخ فرعون، پروردگارش را آفریننده

و هدایتگر همه موجودات معرفى کرد.^[۲۱۲]
موسى و هارون (ع)، پیام‏دار رسالتى واحد و مأموریتى یگانه‏:
«فَأْتِیا فِرْعَوْنَ فَقُولا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعالَمِینَ» (شعرا/ ۱۶)
ترجمه: نزد فرعون روید و بگویید که ما فرستاده پروردگار جهانیانیم.