آرای تربیتی سیاست نامه ی خواجه نظام الملک توسی

تکه ای از متن پایان نامه :

درنظامیه‌های نیشابوروبغدادبوده وبه تربیت طالب علمان همّت گمارده،وسپس براثرتحول روحانی،ازمقام وکرسی استادی،دست شسته وازقیل وقال اصحاب کتب،گریخته می باشد ودر جست‌وجوی خویش صمیمی بودوکام یاب.مخاطب وی درسیاست نامه اشنصیحه‌الملوک سلطان سنجر؛پسرملک‌شاه سلجوقی می باشد.

آن‌چه سیرالملوک نظام‌الملک وکتاب‌هایی ازاین دست راممتاز می‌نماید،همانا پیوندتنگاتنگ اندیشه‌ی سیاسی نویسنده بارفتاروتجربه‌ی سیاسی اوست.دراین گونه آثارباسیاست پیشه‌گانی روبه روهستیم که درآیینه‌ی حیات سیاسی خویش،آن چیز که رامی‌نگرندمُبهم وگویابرزبان می‌آورند.آنان تصویرهایی کوتاه وبلند،دورونزدیک می‌دهندکه خواه ناخواه،واقعیت‌هایی ازدرون شخصیت وحاکمیت‌شان رامی‌نمایاند.آن تصویرها هرچندکه ازچنبرمصلحت‌اندیشی،بیرون نمی‌رود؛اما دردست‌یابی به عبرت‌هاوحکمت‌ها بی‌اثرنیست.

«دراغلب کتاب‌های تاریخی که ازسیاست‌نامه نام برده‌انداین کتاب راسیرالملوک نامیده اند؛مانند: تاریخ طبرستان ابن‌اسفندیار،تاریخ گزیده‌ی حمدالّله‌مستوفی وجوامع‌الحکایات عوفی.عنوان سیاست‌نامه اخیراً به این کتاب اطلاق شده می باشد.»(شعار،3:1358)

این کتاب بعدهاموردتقلیدنویسندگان ومورخان قرارگرفته می باشد.چنان که غزالی درکتاب نصیحه‌الملوک ومؤلّف تاریخ بناکتی ومحمّدعوفی درکتاب جوامع الحکایات،هرکدام به نحوی ازکتاب سیرالملوک خواجه متأثّرشده‌اند.«کتاب سیاست‌نامه برای عنوان کردن اوضاع اجتماعی زمان،ازجمله کتب سودمنداست.لیکن ازروی آن فقط می‌توان  اوضاع اجتماعی ایران راتااواخرقرن پنجم علی‌الخصوص درنیمه‌ی دوّم قرن پنجم که هنوزدوره‌ی رفاه ویکی ازادوار خوب تاریخ ایران شمرده می‌شده دریافت.بااین حال نظام‌الملک درکتاب خودازبعضی رسوم اجتماعی ومقررات اداری که درزمان اومتروک مانده ومورداستقبال پادشاهان سلجوقی قرارنگرفته می باشد،شکایت داردونیزازبرخی بی‌رسمی‌هاکه به وسیله‌ی سلاطین وغلامان می‌شده،اظهارناخشنودی می‌کندوازاین روی نظام‌الملک ازچشم بدمی‌ترسدونمی‌دانست که این کاربه کجاخواهدانجامید.»(صفا،119:1376)

5-نظام‌الملک؛لقبی که عامه،بیشتروی رابااین لقب می‌خواندند.پس ازوی دردوره‌های پسین تاریخ بسیاری ازوزیران معتمدشاهان درایران وهندبااین لقب خوانده می‌شدند.

6-اتابک؛لقبی که ملک‌شاه پس ازشاهی بدوداده بود.

7-رضی‌امیرالمؤمنین؛لقبی که خلیفه‌المقتدی‌بامراللّه درسال(475 ه.ق)بدوداده بود.

3-5-آثار نظام‌الملک

علاوه برسیاست‌نامه،دومکتوب نیزازخواجه دردست می باشد که تحت عنوان وصایای نظام الملک یادستورالوزراء می‌باشند که این دومکتوب یکی خطاب به پسرش نظام‌الدّین ودیگری خطاب به پسردیگرش،مؤیدالملک می‌باشدوشامل پندواندرزتربیتی درمسائل دینی،اخلاقی وروش حکومت برمردم می باشد.مؤلّف درهرفصل نخست مسأله رابه صورت تعریف یادستور اخلاقی مطرح می‌کندوسپس حکایات بلندوکوتاه وروایات واحادیث وآیه‌ی قرآن وسخنانی ازگذشتگان رادرتأییدسخن خویش می‌آورد.

«دربرخی روایات صرفاًنگارش دوکتاب رابه این وزیرسیاست‌پیشه منسوب کرده‌اندکه یکی کتاب مشهورسیرالملوک بوده وبه چاپ نیزرسیده می باشد.»(دارک،22:1378)اهمیت کتاب سیرالملوک به اندازه‌ای می باشد که اصول اساسی اعلام شده دراین کتاب،هنوزهم راهنمای ملت‌هاوحکام درمسائل داخلی وارتباطات بادیگرکشورهاست.این رانیزنباید ازخاطربردکه نظام‌الملک

برای دیدن تکه های بیشتری از این پایان نامه و دانلود فایل پایان نامه با فرمت ورد ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل با فرمت ورد می توانید به لینک پایین صفحه مراجعه نمایید: